Me shpalljen e zgjedhjeve, në Maqedoninë e Veriut hyn në fuqi një regjim i posaçëm ligjor që kufizon aktivitetet e institucioneve shtetërore dhe ndërmarrjeve publike. Qëllimi është i qartë: të parandalohet keqpërdorimi i pushtetit dhe resurseve publike për qëllime partiake gjatë fushatës zgjedhore, shkruan Flaka Media
Kodi Zgjedhor dhe ligjet për parandalimin e korrupsionit parashohin ndalesa të rrepta, por praktika e deritanishme tregon se shpesh këto rregulla nuk respektohen.
Çfarë ndalon Kodi Zgjedhor?
- Punësime dhe kontrata
- Ndalohet punësimi i personave të rinj në administratë dhe ndërmarrje publike.
- Ndalohet transformimi i kontratave nga të përkohshme në të përhershme.
- Ndalohet avancimi apo ngritja në detyrë.
Përjashtim janë vetëm rastet kur funksionimi i institucioneve do të vihej në rrezik (shëndetësi, siguri publike etj.).
- Shpërndarja e resurseve buxhetore
- Nuk lejohet shpërndarja e subvencioneve, ndihmave financiare, granteve apo mallrave.
- Nuk lejohet ndarja e pasurive publike (p.sh. makina, pajisje, pasuri materiale).
- Prokurime dhe investime
- Ndalohet nënshkrimi i kontratave të reja për projekte kapitale.
- Lejohen vetëm projektet që kanë nisur më herët dhe janë të parapara në buxhet.
- Përdorimi i resurseve publike për fushatë
- Automjetet dhe hapësirat publike nuk mund të përdoren për aktivitete partiake.
- Punonjësit e administratës nuk mund të marrin pjesë në tubime gjatë orarit të punës.
- Mediat publike
- Janë të detyruara të japin hapësirë të barabartë për të gjitha partitë.
- Ndalohet çdo lloj favorizimi i pushtetit.
Shembujt e parë të shkeljeve
Edhe pse zgjedhjet janë vetëm në fillim të procesit, tashmë janë raportuar shkeljet e para.
- Tetovë: Aleanca për Shqiptarët ka akuzuar drejtorin e Ndërmarrjes Publike Komunale “Tetova”, Samet Bislimi, për shpërndarje kontratash në kundërshtim me ligjin. Sipas tyre, punonjësit me kontrata afatshkurtra u pajisën me kontrata të reja “vetëm për periudhën parazgjedhore”, duke u paraqitur si përfitim, por në fakt si manipulim elektoral.
- Komuna tjera: Organizata të shoqërisë civile kanë paralajmëruar se në disa komuna janë evidentuar tentativa për angazhime të përkohshme dhe dhënie subvencionesh, duke e justifikuar si “përmbushje të projekteve”.
- Institucionet qendrore: Komisioni Shtetëror për Parandalimin e Korrupsionit (KSHPK) ka hapur linjë të posaçme për denoncimin e shkeljeve, pasi siç theksojnë nga ky organ, “praktika e viteve të kaluara tregon se institucionet shpesh tentojnë t’i anashkalojnë ndalesat përmes kontratave të përkohshme, vendimeve emergjente ose financimeve të maskuara si projekte sociale”.
Rreziku i keqpërdorimit
Ndalesat e Kodit Zgjedhor janë vendosur për të garantuar barazi mes partive dhe për të mbrojtur qytetarët nga presioni politik. Por çdo shkelje e këtyre rregullave jo vetëm që dëmton procesin zgjedhor, por edhe forcon perceptimin e mosbesimit te qytetarët ndaj institucioneve.
Ekspertët theksojnë se periudha parazgjedhore është gjithmonë “testi i vërtetë” për demokracinë: nëse ndalesat respektohen, zgjedhjet janë më të drejta; nëse ato shkelën, rezultati elektoral vihet në pikëpyetje.
Ndalesat e Kodit Zgjedhor pas shpalljes së zgjedhjeve dhe shembujt e shkeljeve në Maqedoninë e Veriut
| Fusha | Ndalesa kryesore | Shembuj i shkeljeve |
|---|---|---|
| Punësime dhe kontrata | – Ndalohet punësimi i personave të rinj në institucione publike. – Nuk lejohet transformimi i kontratave të përkohshme në të përhershme. – Ndalohet avancimi i punonjësve. | Drejtori i NPK “Tetova”, Samet Bislimi, ka shpërndarë kontrata afatshkurtra në periudhë parazgjedhore, të cilat nuk ndryshojnë statusin e punësimit, por krijojnë përfitime të përkohshme për militantët partiakë. |
| Shpërndarja e resurseve buxhetore | – Ndalohet shpërndarja e subvencioneve, granteve, ndihmave financiare ose mallrave për qytetarët. – Ndalohet dhënia e pasurive publike (pajisje, makina, pasuri materiale). | Disa komuna kanë shpërndarë ndihma “për projekte sociale” në prag zgjedhjesh, të cilat mund të konsiderohen presion politik. |
| Prokurime dhe investime publike | – Ndalohet nënshkrimi i kontratave të reja për projekte kapitale. – Lejohen vetëm projektet e parapara dhe të nisura më herët. | Nënshkrimi i kontratave për investime lokale, të paraqitura si “projektime urgjente”, përfshirë disa prokurime publike që janë shpallur vetëm pas shpalljes së zgjedhjeve. |
| Përdorimi i resurseve shtetërore | – Automjetet, zyrat dhe pajisjet shtetërore nuk mund të përdoren për fushatë. – Punonjësit e administratës nuk mund të marrin pjesë në aktivitete partiake gjatë orarit të punës. | Disa zyrtarë lokalë janë vërejtur duke marrë pjesë në tubime partiake gjatë orarit të punës ose duke përdorur automjete dhe hapësira publike për aktivitete elektorale. |
| Mediat publike | – Janë të detyruara të japin hapësirë të barabartë për të gjitha partitë. – Ndalohet favorizimi i subjekteve në pushtet. | Raportime nga vëzhguesit tregojnë ndonjëherë favoritizim të subjekteve në pushtet në transmetimet e mediave publike. |